Truy tìm nguyên nhân hay cùng động viên, chia sẻ?

Trên chục người trong cùng một xóm ở vùng quê Bến Tre bỗng dưng phát hiện bị nhiễm HIV trở thành thông tin “chấn động” trong những ngày qua. Những người quan tâm đều đặt câu hỏi nguồn lây bệnh từ đâu. Điều đó đã làm dấy lên dư luận xôn xao bằng những lời phỏng đoán, nghi kỵ và cả sự “đổ tội”…

11 người đàn ông nhiễm HIV và những nghi vấn

Trong một lần chữa bệnh ở TP. Hồ Chí Minh, ông C. ở ấp Phú Đăng (xã Ngãi Đăng - Mỏ Cày Nam) bất ngờ đến thảng thốt khi nghe bệnh viện thông báo mình bị nhiễm HIV. Tin ông C. nhiễm HIV lan nhanh, làm cả xóm xôn xao. Ông H. trong xóm cũng giật mình lo lắng, hoài nghi khi ông cũng có những biểu hiện đau nhức, sốt nhẹ trong thời gian dài như ông C. Và, kết quả xét nghiệm từ Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh xác định ông H. cũng dương tính với virus HIV! Ngay sau đó, 28 người, cả đàn ông và phụ nữ trong ấp này đã đến Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Bến Tre xét nghiệm thì 9 người (đều là đàn ông) trong số họ dương tính với virus HIV. Ông Nguyễn Văn Thắng - Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết, cả 11 trường hợp này được phát hiện từ đầu tháng 4-2012 (và 1 trường hợp bệnh nhân cũ, đã phát hiện nhiều năm trước). Mức độ nhiễm bệnh của mỗi người khác nhau và đã có trường hợp bắt đầu chuyển sang giai đoạn AIDS.

Phát hiện cùng lúc nhiều người nhiễm HIV, trong cùng một thời điểm, ở cùng một ấp là điều chưa có tiền lệ ở Bến Tre. Một câu hỏi lớn được đặt ra, vì sao một làng quê như Ngãi Đăng lại có quá nhiều người nhiễm HIV? Chỉ có 3 con đường lây nhiễm HIV là qua đường máu, tình dục và từ mẹ sang con. Với những người đàn ông ở Ngãi Đăng thì đã loại trừ khả năng thứ 3: từ mẹ sang con. Vậy họ bị lây virus từ đường máu hay đường tình dục? Cho tới thời điểm này, hầu hết bệnh nhân đều khẳng định rằng mình bị lây bệnh qua đường máu, và thủ phạm chính là y sĩ Đỗ Văn B.! Họ cho rằng trong thời gian điều trị bệnh ở phòng mạch riêng của ông B., thấy ông dùng chung một lọ thuốc để chích cho nhiều bệnh nhân và có thể virus HIV đã lây nhiễm trong quá trình này! Đồng thời cũng có dư luận, ở Ngãi Đăng một gái mại dâm đã chết vì HIV nên cũng không loại trừ khả năng họ lây nhiễm HIV qua đường tình dục.

“Nếu nói ở Ngãi Đăng có gái mại dâm chết vì AIDS, nên những người đàn ông ở đây nhiễm HIV là do quan hệ với gái mại dâm thì tôi không đồng tình” - ông Trần Tấn Đạt - Giám đốc Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS nêu quan điểm. Theo ông Đạt, nếu những người nhiễm HIV ở Ngãi Đăng không bị lây qua đường máu thì bị lây qua đường tình dục là mặc nhiên, nhưng hành vi nào mới là quan trọng. Đó là sự vô tình, thụ động hay sự cố ý thì cũng phải được xem xét kỹ. Không phải hễ thấy một người bị lây nhiễm HIV qua đường tình dục là quy kết họ có quan hệ với gái mại dâm nhiễm HIV.

Chuyện 11 người nhiễm HIV ở Ngãi Đăng, dù mới phát hiện nhưng có vài người trong số họ đã bắt đầu chuyển sang AIDS. Điều đó chứng tỏ thời gian nhiễm virus HIV của họ phải ít nhất từ 5 năm. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trương Xuân Liên (Trưởng Đoàn công tác của Viện Pasteur, đến làm việc với ngành y tế Bến Tre vào chiều ngày 1-6-2012), rất khó xác định nguồn gốc lây nhiễm ở các bệnh nhân này. Bởi, khi việc lây nhiễm đã diễn ra từ rất lâu thì việc xác định được cơ sở chắc chắn là không phải dễ.

Ý thức và trách nhiệm cộng đồng

Hiểu rõ nguyên nhân lây nhiễm HIV để có giải pháp phòng tránh hợp lý là cần thiết, nhưng đó là điều dành cho cộng đồng, những người chưa nhiễm HIV. Còn với những người đã nhiễm, truy tìm nguyên nhân không phải là yếu tố quan trọng. Vấn đề chính là cộng đồng nhìn họ, đối xử với họ như thế nào. “Bất kỳ người nhiễm HIV nào khi mới phát hiện cũng rất hoang mang, đó là tâm lý của sự sợ bị kỳ thị, sợ bị bỏ rơi không ai chăm sóc. Những người nhiễm HIV ở Ngãi Đăng luôn bảo rằng phải giải oan cho họ. Tôi đã nói với họ rất nhiều lần rằng đây là một loại bệnh mà họ là nạn nhân và cần được giúp đỡ chứ đâu có gì phải giải oan” - ông Trần Tấn Đạt - Giám đốc Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tỉnh chia sẻ.

Sự lây nhiễm HIV qua đường máu, tình dục và từ mẹ sang con, nghĩa là virus HIV không chừa bất kỳ ai. Những hoạt động hàng ngày có liên quan đến máu như truyền máu, tiêm chích, bàn chải đánh răng, dao cạo râu, hớt tóc…, quan hệ tình dục không an toàn với người không biết rõ lịch sử tình dục đều có nguy cơ nhiễm HIV. Nhưng có những quan hệ tình dục lành mạnh (với người yêu, vợ hoặc chồng) vẫn bị nhiễm HIV, nếu người trong cuộc không biết mình bị nhiễm. Hoặc, có những công việc phải tiếp xúc hoặc vô tình tiếp xúc với máu có virus HIV thì vẫn có nguy cơ bị lây bệnh. Vì vậy, người nhiễm HIV là nạn nhân của đại dịch HIV, chứ không thể đánh đồng họ là tệ nạn xã hội. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trương Xuân Liên nói điều cần làm bây giờ ở Ngãi Đăng là ổn định tình hình, làm cho dân yên lòng và hạn chế bệnh lây lan.

Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS Bến Tre là đơn vị duy nhất của tỉnh được phép xét nghiệm khẳng định HIV (từ tháng 8-2011). Ngay từ khi phát hiện cas đầu tiên ở Ngãi Đăng (ngày 5-4-2012), ngành y tế Bến Tre đã chủ động vào cuộc, truyền thông, tư vấn cho bệnh nhân và gia đình họ hiểu biết sâu, rõ hơn về căn bệnh này. Gần 30 người trong ấp Phú Đăng cũng đã đến Trung tâm xét nghiệm HIV. Ông Trần Tấn Đạt cho biết, trong hai tháng qua, các bệnh nhân đã được uống thuốc đều đặn, được tư vấn ổn định tâm lý. Vấn đề bây giờ là họ đang rất khổ sở vì dư luận bên ngoài, khi có quá nhiều người biết đến. Vì vậy, việc tiếp tục tuyên truyền để mọi người hiểu, chia sẻ và cảm thông, không kỳ thị với họ là điều quan trọng. “Cùng hành động để bảo vệ bệnh nhân nhiễm HIV, để bảo vệ cộng đồng dân cư chứ không phải cố tìm nguyên nhân nhiễm bệnh của mỗi bệnh nhân cho kỳ được. Người nhiễm HIV là nạn nhân của căn bệnh thế kỷ chứ không phải là thủ phạm của một vụ án!” - ông Trần Tấn Đạt bức xúc.