Học sinh tham khảo sách giáo khoa tại nhà sách trên địa bàn TP. Bến Tre. Ảnh: Phan Hân
Đặc điểm Chương trình GDPT 2018
Theo chương trình tổng thể, Chương trình GDPT 2018 được chia thành 2 giai đoạn: Giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp.
Giai đoạn giáo dục cơ bản từ cấp tiểu học đến THCS (từ lớp 1 - 9) nhằm trang bị cho HS tri thức, kỹ năng nền tảng; hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi; chuẩn bị tâm thế cho việc thích ứng với những thay đổi nhanh chóng và nhiều mặt của xã hội tương lai; đáp ứng yêu cầu phân luồng sau THCS theo các hướng học lên THPT, học nghề hoặc tham gia cuộc sống lao động.
Ngoài ra, ở cấp THCS, HS đã được trang bị đầy đủ các kiến thức cơ bản để có những hiểu biết về các ngành nghề trong xã hội thông qua hoạt động giáo dục hướng nghiệp. HS biết được những nghề, các hoạt động đặc trưng; trang thiết bị, dụng cụ lao động; những phẩm chất và năng lực cần có của người làm những nghề mà mình; tự đánh giá được hiệu quả của việc rèn luyện phẩm chất và năng lực cần có của người lao động; thực hiện được kế hoạch phát triển bản thân để đạt được yêu cầu của định hướng nghề nghiệp trong tương lai; biết tham vấn ý kiến của người thân, thầy cô về việc chọn định hướng học tập sau khi tốt nghiệp THCS. Từ đó, quyết định lựa chọn con đường học tập, làm việc sau THCS.
Như vậy, sau khi tốt nghiệp THCS, HS đã có đầy đủ kiến thức về Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ, Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội, Công nghệ và các môn học khác trong chương trình GDPT một cách cơ bản và toàn diện; có những hiểu biết nhất định về các ngành nghề trong xã hội để có thể tiếp tục học lên cấp THPT, hoặc trung cấp hoặc tham gia vào lực lượng lao động.
Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp: cấp THPT (từ lớp 10 - 12) nhằm phát triển năng lực theo sở trường, nguyện vọng của từng HS, bảo đảm HS tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn học sau GDPT có chất lượng hoặc tham gia cuộc sống lao động.
Chương trình GDPT 2018 ở cấp THPT quy định, bên cạnh một số môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, HS được lựa chọn những môn học, chủ đề và chuyên đề học tập phù hợp với sở thích và định hướng nghề nghiệp của bản thân. Có 6 môn học và 1 hoạt động giáo dục bắt buộc mà mọi HS cấp THPT đều phải học và tham gia đó là: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh. Nội dung giáo dục của địa phương (môn học mới đưa vào Chương trình GDPT 2018), hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
HS được chọn lựa học 5 môn trong 3 nhóm môn với điều kiện mỗi nhóm môn chọn ít nhất 1 môn học. Ba nhóm môn, gồm: Nhóm môn khoa học xã hội: Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật, môn Khoa học tự nhiên: Vật lí, Hóa học, Sinh học; nhóm môn công nghệ và nghệ thuật: Công nghệ, Tin học, Âm nhạc, Mỹ thuật. Theo Chương trình GDPT 2018, HS cấp THPT sẽ học ít môn hơn so với chương trình phổ thông hiện hành.
Giải pháp chọn lựa môn học lớp 10 THPT
Từ năm học 2022-2023, HS vào lớp 10 THPT sẽ lựa chọn 5 môn học theo sở thích, nguyện vọng trong số 10 môn học của 3 nhóm môn trong Chương trình GDPT 2018. Đây là việc hoàn toàn mới chưa có từ trước đến nay. Không chỉ HS mà cả cha mẹ, nhà trường, thầy, cô giáo đều lúng túng. Nếu chọn đúng thì việc học của HS sẽ thuận lợi, tiến triển tốt. Nếu chọn sai, HS sẽ gặp khó khăn trong học tập, dễ dẫn đến hậu quả như không theo kịp chương trình, chán nản, có khi bỏ học giữa chừng.
Bảng tổng hợp kế hoạch giáo dục cấp THPT. Ảnh: Nghi Tiện
Do đó, để giúp HS, con, em mình lựa chọn đúng môn sẽ học trong lớp 10 THPT, nhà trường, giáo viên (nhất là giáo viên chủ nhiệm), giáo viên kiêm nhiệm công tác tư vấn tâm lý học đường, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, cha mẹ HS, chúng tôi đề xuất một số giải pháp như sau:
Đối với các trường THCS cần phổ biến cho HS, cha mẹ HS biết một vài nét về Chương trình GDPT 2018. Trong đó, nhấn mạnh điểm khác biệt cơ bản ở cấp THPT, HS sẽ được lựa chọn môn học theo định hướng nghề nghiệp. Qua đó, HS, cha mẹ các em có bước chuẩn bị cho việc chọn lựa môn học khi chuẩn bị bước vào học lớp 10 THPT. Tổ chức các buổi giới thiệu về đặc điểm ngành nghề, kỹ năng, năng lực cần có để có thể làm một nghề nào đó. Có thể biên soạn tài liệu tóm tắt giới thiệu cho HS biết mối liên quan giữa kiến thức các môn học với ngành nghề. Ví dụ nếu học môn Vật lý, có khả năng sẽ trở thành một kỹ sư xây dựng; môn Hóa có khả năng sẽ trở thành một nhà bào chế dược phẩm; môn Sinh học có khả năng sẽ trở thành bác sĩ, dược sĩ, cán bộ quản lý đất đai, quản lý tài nguyên và môi trường, nuôi trồng thủy sản...
Ngoài ra, nhà trường có thể giới thiệu cho HS bộ công cụ để kiểm tra xem mình có thiên hướng về nhóm nào trong 3 nhóm môn nêu trên để các em tự kiểm tra. Đây là nguồn tham khảo để các em biết được khả năng của mình trước khi quyết định.
Đối với cha mẹ HS cần theo dõi sát con, em mình, cùng với nhà trường tư vấn cho HS cách chọn lựa các môn khi chuẩn bị vào học lớp 10 theo đúng khả năng, sở trường, đam mê của các em. Không bắt buộc HS lựa chọn môn học theo ý kiến của cha mẹ, mà môn học đó lại không phải là sở thích của bản thân HS.
Đối với HS cần hiểu rõ về thiên hướng, khả năng, sở thích của mình để lựa chọn nhóm môn phù hợp; không chạy theo xu hướng đám đông hoặc dư luận xã hội dễ dẫn đến chọn sai. Thường xuyên tham vấn ý kiến của cha mẹ, anh, chị, người thân trong gia đình, giáo viên chủ nhiệm để chọn lựa môn học cho phù hợp.
Đối với các trường THPT, phối hợp với các trường THCS trên địa bàn khảo sát nhu cầu, nguyện vọng của HS lớp 9 về việc chọn nhóm môn sẽ học. Xây dựng phương án tổ chức dạy học phù hợp và công bố công khai cho HS các trường THCS trên địa bàn biết về các nhóm môn mà trường sẽ tổ chức dạy trước khi HS bước vào kỳ thi tuyển sinh lớp 10. Tổ chức cho HS đăng ký vào các lớp theo nhóm môn mà nhà trường đã xây dựng (ít nhất là 2 nguyện vọng) để HS lựa chọn cho phù hợp. Nghiên cứu hoặc đề xuất Sở Giáo dục và Đào tạo xem xét cách xử lý một số tình huống cá biệt như: tiếp nhận HS học lại lớp hoặc tiếp nhận HS từ trường khác chuyển đến nhưng không học đúng môn trong nhóm mà nhà trường đang tổ chức dạy, việc tổ chức các chuyên đề tự chọn khi không có đủ giáo viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị…
Phạm Nghi Tiện
(Chủ tịch Hội Cựu giáo chức tỉnh)