Sáng ngời tinh thần yêu nước của nhà thơ Phan Văn Trị

Đoàn Nghệ thuật Cải lương Bến Tre biểu diễn trích đoạn tuyên truyền về cuộc đời cụ Phan Văn Trị.

Tinh thần yêu nước

Theo tài liệu lịch sử, nhà thơ Phan Văn Trị sinh năm 1830, tại thôn Hưng Thạnh, huyện Bảo An, tỉnh Vĩnh Long (nay là xã Thạnh Phú Đông, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre). Thơ văn của cụ gắn liền với sự nghiệp đấu tranh chống lại ách thống trị của thực dân Pháp và bọn cường hào phong kiến. Năm 19 tuổi, Phan Văn Trị đỗ cử nhân trong khoa thi hương tại trường thi Gia Định nhưng ông không ra làm quan mà về quê sống cuộc đời của người dân thường ở Gia Định. Cụ là một trong những người tập hợp nhóm Bạch Mai thi xã và thường hay cùng các bạn thơ hội họp xướng họa thơ ca.

Khi Pháp đánh chiếm thành Gia Định, nhóm Bạch Mai thi xã mỗi người một hướng. Riêng Tôn Thọ Tường - một nhân vật trong thi xã đã ra hàng giặc và làm tay sai cho thực dân Pháp. Lần đầu tiên trong dòng văn học yêu nước Việt Nam, nhà thơ Phan Văn Trị đã góp phần mở ra chặng đường mới, chặng đường dùng thơ văn làm vũ khí chống giặc. Trong toàn bộ sự nghiệp văn thơ của nhà thơ Phan Văn Trị mà tiêu biểu là các tác phẩm bút chiến với Tôn Thọ Tường, nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị đã thẳng tay vạch trần bản chất gian xảo của kẻ bán nước, buôn dân. Qua nhiều thế hệ nhưng thơ, văn của cụ vẫn còn nguyên giá trị, tên tuổi ông mãi là niềm tự hào cho thế hệ mai sau. Ông mất ngày 22-6-1910, tại ấp Cái Tắc, xã Nhơn Ái, huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang (nay là huyện Phong Điền, TP. Cần Thơ), thọ 80 tuổi.

Nhằm tưởng nhớ đến sự hy sinh, lòng yêu nước chống giặc ngoại xâm của nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị, huyện Giồng Trôm đã xây dựng đền thờ cụ tại ấp 2A, xã Thạnh Phú Đông (Giồng Trôm), với tổng diện tích hơn 680m², gồm: đền thờ chính, sân nền, cây cảnh…, đã khánh thành đưa vào sử dụng tháng 6-2014. Di tích này được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Tại nguyên quán nhà thơ, huyện Phong Điền, TP. Cần Thơ cũng đã xây dựng di tích lịch sử cụ Phan Văn Trị. Tại Bến Tre và Cần Thơ, tên của cụ đã được đặt cho nhiều tên đường và trường học.

Nhiều hoạt động tưởng nhớ

Hướng đến kỷ niệm 190 năm Ngày sinh và 110 năm Ngày mất của nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị, Tỉnh ủy cũng đã có kế hoạch tổ chức hội thảo khoa học về nhà thơ (Ban Thường vụ Tỉnh ủy chủ trì phối hợp với Tạp chí Xưa và Nay, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh và Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ tổ chức). Hội thảo có chủ đề “Danh nhân Phan Văn Trị - Một thế kỷ nhìn lại” (dự kiến sẽ diễn ra trong tháng 6-2020), với sự tham dự của nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài tỉnh. Nội dung chính là ôn lại cuộc đời, sự nghiệp của danh nhân Phan Văn Trị. Khẳng định tài năng, nhân cách, bản lĩnh của nhà thơ qua các thời kỳ lịch sử, nhất là trong bối cảnh tình hình đất nước bị thực dân Pháp xâm lược nửa cuối thế kỷ XIX. Khẳng định tầm vóc nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị trong nền văn học thời cận đại nói riêng, văn học nước ta nói chung. Đồng thời, rút ra những giá trị và phát huy tinh thần yêu nước của danh nhân Phan Văn Trị trong giai đoạn hiện nay.

Các nội dung sẽ được đề cập tại hội thảo như: Khảo cứu về các tác phẩm của nhà thơ Phan Văn Trị. Nỗi niềm Phan Văn Trị qua thơ văn, tả cảnh. Tư tưởng yêu nước của Phan Văn Trị. Thơ văn Phan Văn Trị trong nhóm Bạch Mai thi xã. Nhân cách, bản lĩnh Phan Văn Trị qua các mối quan hệ với các nhân sĩ đương thời. Phan Văn Trị - Nguyễn Đình Chiểu: cuộc đồng hành chống Pháp. Cuộc bút chiến thế kỷ giữa Phan Văn Trị và Tôn Thọ Tường từ góc nhìn tư tưởng chính trị…

Bên cạnh hội thảo, sẽ tổ chức lễ dâng hương tại Đền thờ Nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị. Trưng bày hình ảnh, sách báo, tư liệu về danh nhân Phan Văn Trị cùng với một số danh nhân tiêu biểu, về đất và người Bến Tre hôm nay.

Bài, ảnh: Ánh Nguyệt