Người con ưu tú của quê hương Ba Tri

Bác sĩ, Nhà giáo nhân dân (BS.NGND) Trần Hữu Nghiệp (1911-2006) sinh ra tại làng Tân Thủy (nay là xã Tân Thủy, huyện Ba Tri), là mảnh đất còn nghèo khó, cằn cỗi và nằm giáp với biển Đông. 

Ông xuất thân trong một gia đình trung nông; đặc biệt, ông ngoại của bác sĩ là một nhà nho, từng ở gần nhà và thọ giáo Đông y với thầy thuốc, nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Ông đã hiến dâng gần trọn cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, vì hòa bình, thống nhất Tổ quốc cùng với công việc chữa bệnh cứu người, nhất là đào tạo được nhiều thế hệ bác sĩ giỏi cũng như lãnh đạo ngành Y tế nước nhà. Vì vậy, có thể nói rằng, BS.NGND Trần Hữu Nghiệp đã làm rạng danh và tỏa sáng thêm cho vùng đất Ba Tri, Bến Tre vốn nổi tiếng là “địa linh nhân kiệt”.

Với các vị danh nhân, trí thức, họ thường biểu hiện rất rõ những giá trị văn hóa tinh hoa của vùng đất nơi họ sinh ra và trưởng thành. BS.NGND Trần Hữu Nghiệp cũng vậy. Suốt cuộc đời hoạt động của ông đã cho thấy những giá trị văn hóa tốt đẹp của mảnh đất Ba Tri, đó là tinh thần hiếu học, con người nghĩa khí, anh dũng và lối sống đầy nghĩa tình, đậm nhân văn. Ba Tri từ lâu là đất học nổi tiếng của Bến Tre mà đại diện là tấm gương hiếu học của cụ Phan Thanh Giản. Ngay khi đặt chân đến xứ này, người Pháp đã ghi nhận có rất nhiều lớp học đang tồn tại ở đây. Nhiều lớp lưu dân từ miền Trung với tinh thần quả cảm, cần cù, mạnh mẽ đã vượt biển, rồi theo dòng Hàm Luông, Ba Lai đi vào đất liền khẩn hoang, lập ấp và mở mang cơ nghiệp. Cũng chính tại mảnh đất nghèo khó thời kỳ đầu Pháp xâm lược là vùng tị địa của nhiều nhà nho, chí sĩ yêu nước mà nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu là người tiên phong tiêu biểu. Hài cốt của vị danh nho, bậc sư biểu của đất Gia Định là cụ Võ Trường Toản đã được môn sinh đưa về đây cải táng và chính điều này đã hun đúc thêm tinh thần hiếu học, đạo nghĩa của con người Ba Tri nói riêng và Bến Tre nói chung, xưa cũng như nay.

 Người dân Ba Tri, Bến Tre đời này nối tiếp đời kia vẫn ngâm nga truyện Lục Vân Tiên để truyền nhau đạo lý, nhân nghĩa ở đời và ngợi ca về những áng thơ, văn bất hủ, cuồn cuộn tấm lòng yêu nước của cụ Đồ Chiểu. Ngay từ thuở thiếu thời, BS.NGND Trần Hữu Nghiệp là người thừa hưởng những cốt cách tinh thần đó của quê hương. Trong hồi ký Thời gian trong mắt tôi, ông đã nhắc lại: “Phải chăng bởi trên mảnh đất khô cằn nghèo khổ này còn vang lên, đời con nối tiếp đời cha, những chuyện kể về Phan Thanh Giản, về Nguyễn Đình Chiểu… Gió biển Đông thổi vào còn lan tỏa khắp nơi hương thơm tinh thần Nguyễn Đinh Chiểu - một ngôi sao càng nhìn lâu càng sáng cho ai muốn ngẩng đầu lên”. Những giá trị truyền thống văn hóa này đã chảy vào trong huyết quản của ông. Thời đó, ở vùng đất Ba Tri, thi đỗ vào Đại học Y Dược khoa Hà Nội là cực kỳ hiếm có. Sau khi tốt nghiệp, Trần Hữu Nghiệp được cấp học bổng đi tu nghiệp tại Pháp. Về nước, ông trở thành một vị bác sĩ giỏi và nổi tiếng với đức tính giản dị, gần gũi, tận tâm với người bệnh và là một trí thức lớn. Những năm tháng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khi ở chiến khu, với thương bệnh binh, ông đã tận tình cứu chữa, giúp đỡ họ mà không hề ngại khó, sợ khổ. Vì vậy, các đồng nghiệp và các thế hệ học sinh đã cảm phục, ca ngợi và tôn vinh ông là một con người tài năng nhưng rất bình dị, cần, kiệm, liêm, khiết, đạo đức trong sáng. Giữa cảnh sống danh vọng giàu sang, nhưng vì nghĩa lớn của dân tộc, ông đã từ bỏ tất cả để bước vào con đường đấu tranh chống lại kẻ thù xâm lược với nhiều vất vả, hy sinh như bao người con khác của đất Bến Tre là Giáo sư Ca Văn Thỉnh, Kỹ sư Nguyễn Ngọc Nhựt… Chiến trường miền Nam ngày càng khốc liệt, BS Trần Hữu Nghiệp xin phép vượt Trường Sơn về Nam để trực tiếp đào tạo đội ngũ y bác sĩ và tham gia chữa trị thương tật cho đồng bào, chiến sĩ. Khi đó ông đã bước vào tuổi 55. Việc bác sĩ rời bỏ Thủ đô để về Nam chiến đấu là một sự lựa chọn đầy lòng quả cảm của người trí thức trước vận mệnh của dân tộc. Có được phẩm chất này, một phần là nhờ ông đã chịu ảnh hưởng và biết kế thừa những truyền thống tốt đẹp của quê hương xứ Dừa, của vùng đất Ba Tri. Có hiểu về vùng đất Ba Tri mới có thể hiểu rõ về vị bác sĩ tài năng và đức độ Trần Hữu Nghiệp. 

Đánh giá về những đóng góp của BS.NGND Trần Hữu Nghiệp với Ba Tri nói riêng và với Bến Tre nói chung cần có một cái nhìn toàn diện, khoa học và khách quan, bởi những cống hiến của ông đã thuộc về những điều rộng và to lớn hơn, đó là dân tộc và lịch sử, chứ không chỉ là quê hương, bản quán. Cuộc đời ông đã đi trọn hai cuộc kháng chiến oanh liệt của dân tộc và ông đã có một phần đóng góp, cống hiến vào thành quả chung đó. Với ông, Bến Tre và quê hương Ba Tri, làng Tân Thủy vẫn mãi là những kỷ niệm đẹp, không thể nào quên. Chúng tôi muốn nhắc đến quyển Hồi ký Thời gian trong mắt tôi của BS.NGND Trần Hữu Nghiệp. Quyển hồi ký về cuộc đời của ông, trong đó miền quê Ba Tri, được ông viết bằng một văn phong giản dị với lòng yêu quê hương da diết và sâu sắc. Cho đến nay, đây là một tư liệu rất quý, có giá trị lịch sử, văn hóa - xã hội về Ba Tri những năm đầu thế kỷ XX; là một đóng góp về văn hóa của Trần Hữu Nghiệp cho quê hương với những khám phá, nhận định, lý giải về lịch sử, văn hóa hết sức sâu sắc, từ những truyền thống đến các phong tục, giao tiếp, ẩm thực của con người Ba Tri cách nay một thế kỷ… Trong lịch sử phong trào cách mạng ở quê hương Đồng khởi, BS.NGND Trần Hữu Nghiệp đã góp công, góp sức ngay trong những ngày đầu. Ông là một trong những thành viên tham gia đoàn cán bộ của tỉnh Bến Tre vượt biển ra Hà Nội để xin cấp vũ khí cho chiến trường miền Nam, cùng với ông Nguyễn Văn Khước (Bí thư Tỉnh ủy), Giáo sư Ca Văn Thỉnh, Nữ tướng Nguyễn Thị Định. Đây là một sự kiện lịch sử quan trọng, một niềm tự hào về tinh thần quả cảm, sáng tạo, nhiệt huyết cách mạng của con người Bến Tre, mà ông có phần đóng góp không nhỏ.

BS.NGND Trần Hữu Nghiệp tuy đã đi xa nhưng để lại cho quê hương Ba Tri một di sản tinh thần rất lớn, quý báu. Để tưởng nhớ ông, thiết nghĩ, một bệnh viện, một trường học, một con đường mang tên ông ở tại quê hương Ba Tri là một việc làm cần thiết và rất hợp đạo lý. Đây cũng là cách để giáo dục lớp cháu con biết tự hào về cha ông, lấy đó làm gương để không ngừng phấn đấu nhằm tiếp nối, phát huy truyền thống yêu nước thương nòi, anh dũng, kiên cường. Tiếp tục phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương Bến Tre thân yêu, giống như trước đây chính BS.NGND Trần Hữu Nghiệp được kế thừa từ các bậc tiền nhân trên mảnh đất này.