Nem chay Phú Đức thường hút khách nhất là vào các dịp rằm lớn.
Dân dã ngon miệng
Phú Đức hiện có 14 hộ dân sống bằng nghề làm nem chay. Đầu năm 2018, tổ hợp tác (THT) nem chay xã Phú Đức được thành lập, với 12 lò chính và khoảng 40 lao động. Nghề làm nem chay có thể được xem là một nghề truyền thống của địa phương. Mặc dù “tuổi đời” còn khá trẻ, khoảng 10 năm nhưng nghề này đã cung cấp một món ăn dân dã ngon miệng không kén khách cho thị trường, đặc biệt vào những ngày chay, cúng rằm, lễ, Tết.
Để làm ra một cây nem vừa dai, vừa giòn lại vừa ngon miệng thì nguyên liệu gồm có vỏ bưởi (phần ruột trắng), trộn với đu đủ bào sợi, cộng với nước khế, gia vị, tỏi, tiêu hạt, rau răm.
Với hơn chục năm gắn bó với nghề làm nem, bà Nguyễn Thị Dung, sinh năm 1968, chủ lò nem nổi tiếng Tám Teo cho biết, để làm nên một chiếc nem phải trải qua nhiều công đoạn. Trước tiên, xắt mỏng vỏ bưởi sau khi bỏ phần vỏ the xanh bên ngoài, ngâm nước cho nở đều, xả nước nhiều lần cho đến khi nào nếm thấy hết vị đắng, sau đó ép khô. Khế chua bào mỏng, vắt nước, lược bỏ hột, trộn đều vỏ bưởi với nước khế rồi đem hấp cách thủy. Đu đủ là thành phần làm cho chiếc nem chay có độ giòn, dai. Đu đủ bào sợi nhuyễn phơi khô sẽ được trộn với bột nem còn nóng rồi cho vào khuôn ép thành hình. Người ta thường pha màu gạch tôm vào nem chay để tạo sự hấp dẫn nhưng riêng nem chay Phú Đức thì có màu tự nhiên từ chính màu sắc của đu đủ mang lại. Vì vậy, để có màu hồng đẹp thì đu đủ phải lựa chọn kỹ loại mỏ vịt vừa tới, tức không đỏ quá cũng không nhợt quá.
Bí quyết để có một chiếc nem ngon nằm ở khâu gia vị. Nem chay ở Phú Đức làm dạng hình tròn, chiều dài khoảng 10cm, trọng lượng mỗi đòn nem tùy theo kích cỡ nhỏ, lớn, thường khoảng từ 100 - 150gram. Hiện tại nem chay Phú Đức được gói bằng lá chuối tươi, có khi được bọc bằng lớp nylon mỏng, hoặc nem được để trần không gói tùy theo yêu cầu đơn hàng của khách.
Nem chay sau khi làm xong thành phẩm để chừng vài ba tiếng đồng hồ là ăn được nhưng chưa ngon. Muốn ngon thì phải để qua một đêm trở lên. Nem để bảo quản ở ngoài không khí được chừng ba ngày, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh được nửa tháng. Tiêu chuẩn để đánh giá một cây nem chay ngon là bề ngoài nhìn hồng phớt nhẹ, có độ dai vừa phải, có vị mặn mặn, chua chua, ngọt ngọt, cay nồng của tiêu, tỏi, thơm thơm của vị rau răm. Các lò nem chay ở Phú Đức thường hút khách nhất là vào các dịp rằm lớn như tháng Giêng, Bảy... những khi đó khách muốn mua thì phải đặt trước vì hàng thường không đủ giao.
Xây dựng nhãn hiệu tập thể
Chị Lê Thị Mỹ Dung - Tổ trưởng THT nem chay Phú Đức chia sẻ: “Cái khó của các hộ dân làm nem chay hiện nay ở Phú Đức là thường xuyên thiếu nguyên liệu, đặc biệt là khế chua, khế tây ngày càng khan hiếm. do đó, các hộ làm nem ở đây phải thường phải lặn lội tìm mua ở các địa phương lân cận. Trong khi đó, giá nem bán ra thị trường lại không thể tăng cao, một phần do chưa có thương hiệu, một phần vì muốn giữ khách nên chủ yếu lấy công làm lời”.
Chị Đặng Thị Ngọc Lệ - Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Phú Đức cho biết: “Việc thành lập THT nem chay Phú Đức thể hiện sự quan tâm của chính quyền địa phương đến người dân, đặc biệt là chị em phụ nữ. Trong những năm qua, hội đã đề xuất với Ngân hàng Chính sách xã hội huyện hỗ trợ cho các hộ làm nem chay được vay vốn, đồng thời phối hợp với UBND xã và Dự án AMD tỉnh, huyện hỗ trợ cho 7 hộ làm nem chay được trang bị máy móc, nhà xưởng với mong muốn tạo điều kiện cho các hộ sản xuất nem chay được phát triển hơn để góp phần gìn giữ nghề truyền thống này. Hội cũng đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, dự án AMD tỉnh hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu tập thể cho THT nem chay Phú Đức. Hướng tới, chúng tôi cũng sẽ kết nối với các điểm du lịch sinh thái, homestay trên địa bàn huyện xây dựng và chọn một vài lò nem tiêu biểu để làm điểm tham quan cho khách du lịch nhằm giới thiệu và quảng bá sản phẩm đặc trưng của địa phương”.
Nghề làm nem chay Phú Đức, ngoài giải quyết việc làm thời vụ, tăng thu nhập cho nhiều lao động nông thôn, còn góp phần làm đa dạng cho bức tranh du lịch xứ Dừa, tương lai hứa hẹn sẽ là một điểm tham quan trải nghiệm thú vị cho du khách khi đến với du lịch Châu Thành nói riêng, Bến Tre nói chung.
Bài, ảnh: Hiền Nguyễn