Sản xuất sạch hơn là xu thế chung của hoạt động sản xuất nhằm đảm bảo các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Đây cũng là giải pháp cơ bản để thúc đẩy sự phát triển ổn định và bền vững cho làng nghề bánh tráng Mỹ Lồng, xã Mỹ Thạnh, (Giồng Trôm).
Hiện trạng về môi trường và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm
Làng nghề bánh tráng Mỹ Lồng có gần 160 hộ sản xuất với các loại bánh như: bánh tráng, bánh tráng nem, bún, bánh hủ tiếu, bánh phở. Trong đó, chủ yếu là sản xuất bánh tráng và bánh tráng nem, tập trung tại ấp Nghĩa Huấn (113 hộ).
Theo thống kê, lượng nước thải một hộ sản xuất bánh tráng trung bình từ 0,5 đến 1m3/ngày. Như vậy, làng nghề thải ra môi trường từ 100-200m3 nước thải hàng ngày, với hàm lượng chất ô nhiễm cao, vượt nhiều lần chỉ tiêu cho phép. Hầu hết các cơ sở đều không có hệ thống xử lý, chỉ thu gom và sau đó thải trực tiếp ra sông, rạch.
Quá trình sản xuất và sinh hoạt của người dân trong làng nghề đã tạo ra lượng rác thải lớn với các thành phần khác nhau. Thực tế, mặc dù xã phải cấp kinh phí để xử lý thu gom rác nhưng tình trạng ô nhiễm từ chất thải rắn trên địa bàn làng nghề vẫn chưa được cải thiện. Môi trường không khí của làng nghề hiện cũng đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm khói, bụi và mùi. Ngoài ra, làng nghề còn bị cộng hưởng ô nhiễm từ hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp lân cận.
Vấn đề VSATTP đang đặt ra cho làng nghề trong khi các hộ sản xuất bánh tráng chủ yếu sử dụng năng lượng mặt trời, nhưng chưa có thiết bị sử dụng để sấy sản phẩm. Sân phơi được làm tạm bợ bằng thanh tre, gỗ. Sản phẩm rất dễ bị nhiễm bụi bẩn và vi sinh.
Làng nghề được hỗ trợ sản xuất theo phương pháp sạch hơn
Nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của làng nghề, tăng thu nhập cho người dân, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, Sở Công Thương đã phối hợp với Phòng Kinh tế và Hạ tầng huyện Giồng Trôm, UBND xã Mỹ Thạnh thực hiện Dự án “Xây dựng mô hình tăng cường năng lực quản lý VSATTP và bảo vệ môi trường tại làng nghề”. Tổng kinh phí trên 293 triệu đồng, trong đó ngân sách sự nghiệp môi trường là trên 208 triệu đồng, còn lại là vốn của người dân. Sau 6 tháng triển khai, đến nay, Dự án đã tập huấn nâng cao nhận thức, kiến thức về bảo vệ môi trường và VSATTP) cho các tổ chức đoàn thể và cơ sở sản xuất. Xây dựng mô hình quản lý môi trường và VSATTP trong làng nghề. Hướng dẫn các hộ sản xuất trong nghề thực hiện bản cam kết bảo vệ môi trường. Đặc biệt, Dự án đầu tư xây dựng 2 mô hình trình diễn áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn và xử lý ô nhiễm môi trường.
Song song đó, Dự án đã hướng dẫn các cơ sở sản xuất thực hiện xin cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP, giấy chứng nhận đã qua các lớp tập huấn kiến thức về VSATTP. Đến nay, làng nghề cũng đã có khoảng 60% các hộ được Sở Y tế cấp giấy chứng nhận đã qua tập huấn. Tổ tự quản bảo vệ môi trường là lực lượng có vai trò quan trọng trong việc thực hiện thành công công tác bảo vệ môi trường. Tổ được thiết lập tại mỗi ấp. Nhiệm vụ chính của Tổ là bố trí lực lượng, phương tiện và thiết bị thu gom, vận chuyển chất thải rắn; quản lý vận hành, duy tu, cải tạo các công trình thuộc kết cấu hạ tầng; theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát, báo cáo cho cấp quản lý. Tổ hoạt động dựa trên kinh phí thu từ các hộ sản xuất, kinh doanh trong làng nghề. UBND xã hỗ trợ một phần tư kinh phí sự nghiệp môi trường xã.
Để áp dụng mô hình sản xuất sạch hơn vào sản xuất, Ban Chủ nhiệm Dự án đã chọn cơ sở sản xuất bánh hủ tiếu của ông Võ Văn Phụng để hỗ trợ thực hiện các giải pháp sản xuất sạch hơn: Thực hiện bảo ôn đường ống hơi để tiết kiệm năng lượng, thay động cơ và lắp biến tần cho băng tải để tiết kiệm điện năng và giảm giá thành sửa chữa. Với sản lượng 1,5 tấn thành phẩm/ngày, sau khi bảo ôn đường ống hơi, cơ sở sản xuất của ông Phụng tiết kiệm được 0,6m3 củi đốt, tương đương tiết kiệm 210.000 đồng. Như vậy, chỉ trong vòng 1 năm, cơ sở đã có thể thu hồi vốn đầu tư và còn tiết kiệm được trên 58,3 triệu đồng. Việc đầu tư bảo ôn đường ống hơi và lắp đặt biến tần cho băng tải bánh hủ tiếu và bún không những tiết kiệm cho đơn vị mà còn giúp cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động. Điều kiện vệ sinh nhà xưởng sạch sẽ, công nhân không bị bỏng khi vô tình chạm vào đường ống dẫn hơi, nhiệt độ làm việc trong nhà xưởng giảm xuống do đường ống hơi không còn tỏa nhiệt như trước.
Ban Chủ nhiệm Dự án cũng đã khảo sát tình trạng xử lý nước thải của hộ ông Phạm Văn Vũ để hỗ trợ giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường. Được Dự án đầu tư, Ban Chủ nhiệm đã phối hợp với Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ Bến Tre xây dựng hệ thống xử lý nước thải, theo công nghệ sử dụng phương pháp hóa - lý kết hợp lọc trong. Nước thải sau khi xử lý đạt tiêu chuẩn quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường, được thải ra mương vườn để làm sạch sinh học trước khi thải ra môi trường kênh, rạch.
Trong quá trình thực hiện các giải pháp và đối ứng vốn, các hộ tham gia Dự án đều thực hiện đúng cam kết thanh toán vốn. Riêng cơ sở của ông Võ Văn Phụng nhận thấy hiệu quả cao từ mô hình Sản xuất sạch hơn nên dự kiến sẽ tiếp tục đầu tư thực hiện các giải pháp mà đơn vị tư vấn đề xuất trong năm 2013.
Có thể nói, Dự án “Xây dựng mô hình tăng cường năng lực quản lý VSATTP và bảo vệ môi trường tại làng nghề” đã có tác động lan tỏa khá sâu rộng trong nhân dân. Các hộ sản xuất trong làng nghề đã quan tâm chú trọng nhiều hơn đến công tác bảo vệ môi trường và các vấn đề về VSATTP. Kết quả bước đầu khá thành công của Dự án sẽ góp phần giữ vững và phát triển thương hiệu Mỹ Lồng của các sản phẩm trong làng nghề trên thị trường trong và ngoài nước.