Đê bao Đìa Dứa bảo vệ gần 200 héc-ta khỏi mặn

Đến nay, nông dân ở ngay cả khu vực các huyện đầu nguồn chưa bao giờ bị nhiễm mặn như Chợ Lách, Mỏ Cày Bắc, Châu Thành đã tuyệt vọng với đợt thiên tai xâm nhập mặn năm 2016. Thế nhưng, khoảng 200ha đất trong khu vực đê ở ấp Phú Tây và Phú Đông 1, xã An Định, huyện Mỏ Cày Nam vẫn bình yên vô sự trước thiên tai xâm nhập mặn. Đáng nói hơn, Mỏ Cày Nam là địa phương hằng năm bị xâm nhập mặn trong mùa khô.

“Chúng tôi mới bị mặn hơn 1 tuần qua thôi”

Một màu xanh rì của lá, trĩu quả những trái và màu lá vàng úa, “treo đọt” - đó là sự khác biệt mà chúng tôi rất dễ dàng nhận ra khi quan sát các vườn dừa khu vực trong đê và ngoài đê bao, cho dù chúng chỉ cách nhau một con đường làng nhỏ (cũng là bờ đê bao).

Con kênh xanh thẳm lượn lờ như hình chữ U dài hơn 1,5km, ngang khoảng 7m, sâu khoảng 2,5m trong đê dư sức cung cấp nước cho cả bà con ở khu vực ngoài đê khoảng vài tháng nữa. Và theo đó, những ngách nối các mương vườn đủ sức dẫn nước xuyên vào tận những mảnh vườn hẻo lánh nhất. Cống Đìa Dứa sừng sững đã đóng chặt và nằm im lìm từ trước Tết Nguyên đán 2016. Tuy rằng đến nay, nước đã sắc lại chỉ còn dưới lòng kênh nhưng lượng nước vẫn đủ cung cấp cho tất cả bà con cả khu vực này sinh hoạt và sản xuất.

Trưởng ấp Phú Tây Nguyễn Văn Trung phấn khởi hướng dẫn chúng tôi tham quan khu vườn 4.000m2 trồng dừa xen bưởi da xanh của gia đình ông. “Nói chung là cây trồng của chúng tôi vẫn chưa bị ảnh hưởng gì cả. Việc đóng cống lâu nay làm nước sắc đi nhiều, các mương vườn đều đã khô trơ đáy nhưng lượng nước trong lòng kênh vẫn dồi dào, chỉ cần chịu khó đi lấy sẽ đủ dùng. Chỉ tội cho vườn tược của bà con ở ngoài đê bao bị mặn làm cháy lá gần hết. Riêng về nước dùng trong chăn nuôi thì bà con ngoài đê cũng vào đây lấy nước được” - ông Trung cho hay.

Gần vườn ông Trung, 5 công trồng thanh long ruột đỏ của ông Lê Phú Bạn vẫn xanh tốt. Trước đó, ông Bạn đã đào sâu các mương vườn để trữ nước ngọt nên đến nay chưa phải ra tận kênh chính để lấy nước như một số người khác. Ông Bạn chia sẻ: “Nghe đài báo năm nay mặn sớm và kéo dài nên mùa mưa năm ngoái chưa dứt hạt là tôi đã đào các mương vườn này để trữ nước thủ sẵn. Biến cố thiên tai mặn này là dịp để chúng tôi thêm quý trọng và có ý thức bảo vệ cao hơn các bờ đê của mình”.

Con kênh hình chữ U này chắc chắn đủ nước cho hơn 1 ngàn hộ dân vượt qua cơn hạn mặn nếu khoảng nửa tháng trước không xảy ra sự cố tràn đê do triều cường (ở đoạn đê thấp). Từ hôm đó, nước cũng đã bị nhiễm mặn khoảng 4%o, nhưng nếu so với cả khu vực lân cận thì độ mặn đó chẳng đáng kể gì (từ 8 - 14%o). Bà con ở đây trông chờ nước ngọt trên thượng nguồn sông Mekong đổ về để thay nguồn nước đã bị nhiễm mặn này.

Quan tâm bảo vệ môi trường

Ông Lương Văn Phong - Phó Chủ tịch UBND xã An Định cho biết, vào năm 2004, sau khi huyện đầu tư xây dựng cống Đìa Dứa (ấp Phú Tây), chính quyền xã đã vận động nhân dân 2 ấp dựa trên các con đường làng cũ đắp thành bờ đê bao cục bộ cao hơn để tránh nạn xâm nhập mặn và phục vụ giao thông nông thôn. Từ ngày bờ đê được đắp hoàn chỉnh, cộng với sự điều tiết linh hoạt của tổ vận hành cống (do UBND xã quản lý), hơn 1 ngàn hộ dân trong khu vực này luôn an toàn trước xâm nhập mặn; đặc biệt là trong mùa mặn năm nay.

Theo ông Phong, việc nuôi trồng của bà con trong khu vực này đến nay cơ bản vẫn ổn định. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số vấn đề như ô nhiễm trong chăn nuôi, một số người dân chưa có ý thức cao trong việc bảo vệ môi trường. “Do là vùng đê bao cục bộ nên nếu không sớm giải quyết các vấn đề về môi trường sẽ không thể đảm bảo tính bền vững về sinh thái nội bộ. Thời gian tới, ngoài việc tranh thủ nguồn vốn cấp trên và vận động nhân dân cùng đắp các bờ đê bao cho chắc chắn hơn còn nhiều công việc cấp thiết phải tiến hành. Đồng thời, chúng tôi sẽ xin ý kiến HĐND xã để họp dân khu vực này lại lấy ý kiến xây dựng một hương ước riêng về bảo vệ môi trường. Trong hương ước sẽ có những quy định rất cụ thể và cơ chế thưởng phạt nội bộ để hướng tới một cuộc sống ngày càng văn minh hơn cho bà con khu vực này” - ông Phong cho hay.

Trên địa bàn huyện Mỏ Cày Nam có nhiều khu vực nội đồng cũng được bao bọc bởi các bờ đê bao cục bộ do Nhà nước và nhân dân cùng làm giống như khu vực cống Đìa Dứa. Thế nhưng, những khu vực này đều không chống lại nổi đợt thiên tai hạn mặn vì không có kênh trữ nước dồi dào như kênh hình chữ U trong nội đồng cống Đìa Dứa.

Tại Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa X, trước khi phát biểu bế mạc, Bí thư Tỉnh ủy Võ Thành Hạo đã dẫn nguồn từ Báo Tuổi Trẻ thông tin về đập nước “má khỉ” - sáng tạo của nhà vua Thái Lan để giữ nước phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất trong mùa hạn hán. Trên tinh thần đó, Chủ tịch UBND tỉnh Cao Văn Trọng cũng đã gợi ý về ý tưởng xây dựng các công trình thủy lợi kiểu “má khỉ”, mà đập Đìa Dứa có thể được xem là như vậy. “Huyện sẽ nhân rộng ra ở các vùng đê bao cục bộ còn lại, cũng như các vùng đê bao cục bộ mới để ứng phó với hạn mặn trong thời gian tới”, ông Nguyễn Thanh Hùng - Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mỏ Cày Nam khẳng định.