Thời gian qua, việc áp dụng các quy định hiện hành của Luật Đất đai năm 2003 và các nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đất đai đã phát huy vai trò tích cực và tính khả thi đối với vấn đề bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Đối tượng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ngày càng được xác định đầy đủ, chính xác, phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương từng dự án, công trình; giúp cho công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư được nâng cao và ngày càng hoàn thiện; người nhận đền bù, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư cảm thấy thỏa đáng, yên tâm và sẵn sàng giao đất cho Nhà nước để thực hiện các dự án, công trình theo quy hoạch. Mức bồi thường, hỗ trợ tái định cư ngày càng cao, tạo điều kiện cho người dân bị thu hồi đất có thể khôi phục lại chỗ ở ổn định. Một số biện pháp hỗ trợ đã được bổ sung và quy định rõ ràng. Việc quy định về quyền tự thỏa thuận của các nhà đầu tư đối với người sử dụng đất đã góp phần giảm sức ép cho các cơ quan chức năng trong việc thu hồi đất. Trình tự, thủ tục tiến hành bồi thường, hỗ trợ tái định cư trong thời gian qua đã giải quyết được nhiều khúc mắc; giúp cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện công tác bồi thường, tái định cư đạt nhiều hiệu quả. Giá đất để tính bồi thường do Nhà nước quy định đảm bảo nguyên tắc sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường; các thửa đất liền kề nhau, có điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, kết cấu hạ tầng như nhau, có cùng mục đích sử dụng hiện tại, cùng mục đích sử dụng theo quy hoạch thì mức giá như nhau. Giá đất để tính bồi thường là giá đất theo mục đích đang sử dụng đã được Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định và công bố. Trường hợp giá đất do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định tại thời điểm thu hồi đất hoặc thời điểm giao đất chưa sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường thì Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định giá đất cụ thể cho phù hợp mà không bị giới hạn khung giá đất do Chính phủ quy định. Đây là quy định đặt dấu ấn đảm bảo cho người có đất bị thu hồi trong trường hợp giá bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất thấp hơn giá thực tế trên thị trường. Đối với việc tái định cư, các địa phương phải thực hiện các dự án tái định cư trước khi thu hồi đất. Khu tái định cư phải có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Việc bố trí tái định cư phải gắn với việc tạo việc làm hoặc chuyển đổi nghề nghiệp.
Tuy nhiên, thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua còn nhiều khó khăn, phức tạp, vừa mang tính chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, vừa mang tính thời sự cấp bách.
Do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan dẫn đến nhiều nơi thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư gặp không ít khó khăn; trong khi đó, việc giải quyết khiếu nại về bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư của các cơ quan và người có thẩm quyền trong một số trường hợp chưa đúng pháp luật và chưa triệt để; nên tình trạng khiếu nại, khiếu kiện, gây mất ổn về trật tự xã hội diễn ra khá phức tạp ở nhiều địa phương.
Để chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được khách quan, chính xác, công bằng; Trung ương và địa phương cần có chiến lược quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ổn định, lâu dài; sớm hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai theo hướng Nhà nước thực hiện thu hồi đất, đền bù, giải phóng mặt bằng sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được công bố hoặc khi dự án đầu tư có nhu cầu sử dụng đất phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Giá đất do Nhà nước quy định phải đảm bảo nguyên tắc sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường do tổ chức, cá nhân hành nghề định giá thực hiện; giao quyền thẩm định giá độc lập cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền hành nghề định giá do pháp luật về đấu giá tài sản điều chỉnh thực hiện. Trước khi thu hồi đất, phải xây dựng khu tái định cư đồng bộ về hạ tầng; người bị thu hồi đất được ưu tiên thuê nhà ở, mua nhà ở hoặc căn hộ chung cư đối với khu vực đô thị. Hoàn thiện cơ chế hoạt động của tổ chức phát triển quỹ nhà đất để hỗ trợ giải quyết tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.