Trên địa bàn tỉnh thời gian qua xảy ra nhiều vụ bể hụi và vỡ nợ tiền vay. Khi vụ việc xảy ra, người dân (hụi viên) làm đơn tố cáo với cơ quan công an yêu cầu xử lý hình sự đối với chủ hụi. Tuy nhiên, hầu hết những khổ chủ này đều thiếu chứng cứ để cơ quan chức năng làm căn cứ xử lý đối tượng. Năm 2023, trên địa bàn tỉnh xảy ra 41 vụ vỡ hụi với số tiền khoảng 180 tỷ đồng, cơ quan Cảnh sát điều tra thụ lý giải quyết 12 vụ, khoảng 41 tỷ đồng.
Năm 2021, tại xã Quới Sơn, huyện Châu Thành đã xảy ra vụ bể hụi, do vợ chồng bà Hồ Thị Tím làm chủ. Khoảng năm 2014, bà Tím bắt đầu làm hụi 500 ngàn đồng/phần/tháng. Mỗi tháng có 2 dây hụi, số lượng hụi viên (HV) từ 24 - 31 người/dây hụi. Sau đó, bà Tím làm hụi 1 triệu đồng/tháng, 2 triệu đồng/tháng và được nhiều người tham gia chơi nhiều dây hụi. Ngoài làm chủ hụi, bà Tím cũng mượn tiền của nhiều người để “quay” và trả lãi cao, đúng hạn nên được nhiều người dân tin tưởng. Đến tháng 9-2021 (sau giãn cách xã hội do dịch Covid-19), HV không thấy bà Tím đi khui hụi và tìm bà để hỏi chuyện thì mới biết mình đã chơi “hụi ma”, với tổng số tiền (vốn gốc) của nhiều người trên 10 tỷ đồng.
Gần đây, trên địa bàn xã Giao Thạnh, huyện Thạnh Phú xảy ra vụ bể hụi do bà Nguyễn Thị Duyên làm chủ. Số tiền yêu cầu theo đơn tố cáo của HV khoảng 18 tỷ đồng. Tuy nhiên, sau thời gian thụ lý giải quyết, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh đã ra quyết định đình chỉ điều tra vụ án, với lý do quá trình điều tra không chứng minh được số tiền thực tế mà người chơi hụi đã đóng hụi cho bà Duyên; đồng thời, cũng không chứng minh được hành vi gian dối cụ thể của bà Duyên trong từng dây hụi để chiếm đoạt tiền.
Những vụ bể hụi, tiền vay xảy ra nêu trên, chủ hụi (người huy động vốn) đã khéo léo gầy nhiều dây hụi (ngày, tuần, tháng) và huy động tiền gửi với lãi suất cao. Hậu quả của những vụ bể hụi đã khiến cho nhiều gia đình HV phải lâm vào cảnh túng thiếu, thậm chí hạnh phúc đổ vỡ vì đã gom góp hết tài sản (có nhiều người đã vay tiền ngân hàng hoặc của người thân) để giao cho chủ hụi…
Đòi không được tài sản (là tiền mặt hoặc vàng) đã trót đưa cho chủ hụi, người dân làm đơn tố cáo tại cơ quan công an yêu cầu xử lý hình sự đối với chủ hụi. Nhưng hầu hết những khổ chủ này đều thiếu chứng cứ để cơ quan chức năng làm căn cứ pháp lý xử lý đối tượng.
Theo quy định tại Điều 471 Bộ luật Dân sự năm 2015: Họ, hụi, biêu, phường (sau đây gọi chung là họ) là hình thức giao dịch về tài sản theo tập quán trên cơ sở thỏa thuận của một nhóm người tập hợp nhau lại cùng định ra số người, thời gian, số tiền hoặc tài sản khác, thể thức góp, lĩnh họ và quyền, nghĩa vụ của các thành viên. Việc tổ chức họ nhằm mục đích tương trợ trong nhân dân được thực hiện theo quy định của pháp luật. Trường hợp việc tổ chức họ có lãi thì mức lãi suất phải tuân theo quy định của bộ luật này. Nghiêm cấm việc tổ chức họ dưới hình thức cho vay nặng lãi.
Mặt khác, theo quy định Điều 3 Nghị định số 19/2019/NĐ-CP ngày 19-2-2019 của Chính phủ quy định về họ, hụi, biêu, phường: Việc tổ chức họ phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật Dân sự; việc tổ chức họ chỉ được thực hiện nhằm mục đích tương trợ lẫn nhau giữa những người tham gia quan hệ về họ; không được tổ chức họ để cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Theo các nguyên tắc này thì người làm chủ họ (hụi), kể cả các thành viên tham gia (hụi viên) phải tuân thủ đúng quy định pháp luật. Chủ họ phải thông báo bằng văn bản cho Chủ tịch UBND cấp xã (nơi cư trú) về việc tổ chức dây họ khi tổ chức dây họ có giá trị các phần họ tại một kỳ mở họ từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc tổ chức từ 2 dây họ trở lên. Đồng thời, phải thực hiện đúng các nội dung văn bản thông báo về việc tổ chức dây họ theo quy định tại Điều 14 Nghị định số 19/2019/NĐ-CP.
Mong rằng, người dân cần chấp hành nghiêm quy định của pháp luật để không bị thiệt hại khi có xảy ra tranh chấp và cũng để làm căn cứ xử lý đối với hành vi vi phạm pháp luật.
Huỳnh Đức