|
| Tờ báo Phá Ngục Xuân Giáp Ngọ 1954 được photo phóng to để giới thiệu đại biểu dễ đọc. |
Bảo tàng Bến Tre vừa vinh dự được tiếp nhận thêm một hiện vật lịch sử, đó là tờ báo Phá Ngục số đặc biệt Xuân Giáp Ngọ năm 1954, tờ báo do các tù nhân khám lớn Chí Hòa thực hiện.
Báo Phá Ngục đã ra nhiều số do Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát chủ trương từ năm 1946. Đây là một hiện vật lịch sử quý báu về phong trào cách mạng Việt Nam, bằng chứng về sự hy sinh, mưu trí, sáng tạo và đoàn kết của những người chiến sĩ cộng sản trong lao tù thời thực dân Pháp và tay sai.
Ra đời từ trong ngục tù
Khám lớn Chí Hòa (khám lớn Sài Gòn) là nhà tù khét tiếng nhất Sài Gòn xưa với những vụ tử hình công khai, chiếc máy chém có lưỡi dao nặng 50kg… Lịch sử ghi lại, sau khi chiếm được Nam Kỳ, thực dân Pháp nhanh chóng thiết lập bộ máy cai trị trên vùng đất mới và một trong những công trình lớn của chúng là hệ thống nhà tù giam giữ tất cả những ai chống đối chính quyền thực dân cũng như các loại tội phạm khác. Đây là nơi đã từng giam giữ các nhà cách mạng yêu nước nổi tiếng của Việt Nam như: Nguyễn An Ninh, Trần Phú, Lê Hồng Phong, Ngô Gia Tự, Phạm Văn Đồng, Phạm Hùng, Nguyễn Thị Minh Khai, Lý Tự Trọng…
Năm 1943, sau khi đảo chính Pháp, phát-xít Nhật đã cho xây dựng trại giam Chí Hòa (khám Chí Hòa, nằm tại Quận 10, TP. Hồ Chí Minh) nhằm thay thế khám lớn Sài Gòn để giam tù nhân, tuy nhiên khi thi công chưa hoàn thành, họ đã rút khỏi Việt Nam. Sau đó, Pháp nhảy vào tiếp tục xây dựng và đến ngày 8-3-1953, khám Chí Hòa đã xây dựng xong và khám lớn bị phá bỏ, ngoài một số tù nhân được phóng thích, còn lại khoảng 1,6 ngàn người cùng chiếc máy chém chuyển về khám Chí Hòa.
Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Cao Văn Dũng trao bằng khen của UBND tỉnh cho ông Kiều Xuân Long - người đã hiến tặng hiện vật. Ảnh: Ánh Nguyệt
Nhắc lại lịch sử tờ báo, ông Trần Duy Phương - Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch nêu rõ giá trị: Báo Phá Ngục do Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát - nguyên Chủ tịch Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, sau giải phóng ông đã giữ chức vụ Phó thủ tướng Chính phủ, Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước nước sáng lập năm 1946 trong khám lớn Sài Gòn (giai đoạn ông bị địch bắt giam cùng nhiều đồng chí cách mạng yêu nước khác tại đây). Tờ báo là món ăn tinh thần, giúp anh em tù chính trị ở Côn Đảo, khám lớn, khám Chí Hòa… nâng cao ý chí chiến đấu trong thời kháng chiến chống Pháp. Những chiến sĩ trong tù đã rất khó khăn để qua mắt kẻ thù khi xuất bản, lưu hành tờ báo này như: in từ khuôn làm bằng bột mì, mực in lấy từ thuốc đỏ, thuốc sốt rét; các bài viết, hình vẽ cũng do chính những người tù thực hiện và phải cất giấu trong vách của nhà tù hay nắp nhà vệ sinh. Báo Phá Ngục chỉ ra được 50 số, mỗi số có khoảng 40 bản được chuyển đến các phòng giam để mọi người cùng đọc.
Tờ báo Phá Ngục Xuân Giáp Ngọ 1954 là tờ đặc biệt, gồm 36 trang với gần 50 tác phẩm, từ bài chính luận đến tự sự, văn thơ, những tranh vui về táo quân, hoa mai, hoa đào ngày xuân… Trang bìa là hình vẽ hai thanh niên nam nữ đứng cạnh đôi ngựa, trang cuối là hình chim bồ câu bay qua bản đồ Đông Dương, nói lên khát vọng hòa bình.
Trao lại hiện vật để giới thiệu cho các thế hệ
Báo Phá Ngục Xuân Giáp Ngọ 1954 là một trong số rất ít tờ báo trong tù còn được lưu giữ lại đến nay, tờ báo này do bác sĩ Kiều Xuân Cư - nguyên là chiến sĩ tình báo Quốc phòng (nay là Tổng cục II Bộ Quốc phòng) - cựu tù chính trị đã cất giữ hơn 60 năm qua và xem nó là báu vật của đời mình. Ông đã từng tham gia làm tờ báo Phá Ngục cùng với các đồng chí cách mạng trong tù. Ông lưu giữ mãi đến sau này và giao lại cho con trai là ông Kiều Xuân Long (nguyên Phó vụ trưởng Ban Khoa giáo Trung ương) cất giữ. Vì tình cảm với quê hương Bến Tre, ngày 29-9-2017, gia đình ông Kiều Xuân Long đã quyết định trao tặng hiện vật này cho Bảo tàng Bến Tre để lưu giữ và trưng bày giới thiệu đến công chúng.
Cảm kích nghĩa cử của gia đình ông Kiều Xuân Long, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trần Duy Phương bày tỏ: Đây là nghĩa cử vô cùng cao đẹp, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng của địa phương nói riêng, Việt Nam nói chung cho các thế hệ.
Tờ báo không chỉ là một kỷ vật quý báu của gia đình ông Kiều Xuân Long mà còn là một hiện vật lịch sử liên quan đến phong trào cách mạng Việt Nam, là bằng chứng về sự hy sinh, mưu trí, sáng tạo và đoàn kết của những người chiến sĩ cộng sản trong lao tù thời thực dân Pháp và tay sai.
Gửi gắm đến Bến Tre, ông Kiều Xuân Long bày tỏ niềm mong muốn hiện vật được giới thiệu rộng rãi đến nhiều người. Đây là hiện vật cho thấy báo chí trong ngục tù đã được đánh giá là một vũ khí đấu tranh tư tưởng sắc bén, là một phương tiện để tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản, tài liệu để học tập, nêu cao tinh thần chiến đấu của các tù nhân khi bị giam cầm và cũng được dùng để kết nối, tập hợp đoàn kết xây dựng lực lượng cách mạng. Khi xem, tìm hiểu hiện vật này, người xem cũng phần nào hiểu thêm về tinh thần yêu nước, chiến đấu kiên cường của các thế hệ đi trước vì công cuộc giải phóng quê hương.
Dịp này, UBND tỉnh đã trao bằng khen cho ông Kiều Xuân Long vì đã tích cực hiến tặng hiện vật cho Bảo tàng Bến Tre, Ban tổ chức đã tặng hoa cho gia đình Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát. Tại buổi lễ, Bảo tàng tổ chức trưng bày một số hình ảnh về cuộc đời hoạt động của Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát và giới thiệu tờ báo Phá Ngục Xuân Giáp Ngọ (bản photo phóng to).