50 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành

I. Quá trình thành lập:

Tiểu đoàn có 3 đại đội bộ binh, 1 đại đội trợ chiến, 1 đại đội đặc công, 1 bộ phận đoàn bộ và 1 đại đội huấn luyện tân binh, quân số khoảng 800 đồng chí.

Ban Chỉ huy Tiểu đoàn 516 ngày đầu thành lập gồm 4 đồng chí:

- Trần Khắc Chung - Tỉnh ủy viên giữ chức Tiểu đoàn trưởng.

- Trịnh Văn Nở - Tỉnh ủy viên làm Chính trị viên

- Nguyễn Hữu Vị - Tiểu đoàn phó

- Võ Văn Khoát - Chính trị viên phó

Về tổ chức, Đảng ủy Tiểu đoàn được Tỉnh ủy chỉ định gồm: đồng chí Chính trị viên Tiểu đoàn là Bí thư, đồng chí Tiểu đoàn trưởng là Phó bí thư; đồng chí Tiểu đoàn phó và một số cán bộ đại đội là đảng ủy viên. Các đại đội có chi bộ, các trung đội có tổ đảng. Trong đơn vị còn có tổ chức Đoàn Thanh niên Nhân dân cách mạng Việt Nam là lực lượng xung kích trong chiến đấu và công tác của đơn vị.

II. Thành tích chiến đấu:

1. Thời kỳ 1964-1975

Ngay khi mới ra đời, Tiểu đoàn đã ra sức học tập chính trị, huấn luyện quân sự. Ngày 19-4-1964, để làm quà mừng ngày thành lập, đơn vị ra quân đánh trận tiêu diệt cứ điểm Xã Diệu (xã An Hòa Tây, huyện Ba Tri), do Cai tổng Huẩn chỉ huy. Địch chết 45 tên, bị thương 15 tên, bị bắt 10 tên, ta thu toàn bộ vũ khí 68 khẩu súng các loại.

Tháng 8-1964, chấp hành chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy và cũng để lập thành tích kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, Ban Chỉ huy Tiểu đoàn quyết tâm đánh thắng trận đầu, toàn Tiểu đoàn hành quân về Châu Thành nghiên cứu địch chuẩn bị chiến trường. Phương án được chọn là phục kích tiêu diệt địch ở Lộ Thơ, xã Thành Triệu, huyện Châu Thành. Đêm 19-8-1964, Đại đội 3 và Phân đội đặc công tỉnh (1 tiểu đội), 1 trung đội đặc công tiểu đoàn tiến công tiêu diệt đồn Phú Túc để buộc địch phải đi cứu viện.

Thanh niên tiếp bước cha anh lên đường xây dựng Quân đội. Ảnh: T. Long

Đúng như dự kiến, sáng ngày 20-8-1964, bọn địch dùng 2 tàu lớn đổ quân tiểu đoàn dù vào ấp Phú Mỹ (Phú Túc) và sử dụng máy bay trực thăng đổ quân Tiểu đoàn 1 Sư đoàn 7 xuống cạnh đồn Phú Túc. Sau 65 phút chiến đấu, Tiểu đoàn 516 đánh tiêu diệt Tiểu đoàn “Cọp Đen”; Tiểu đoàn 1, Sư đoàn 7 bị tiêu hao 2/3 quân số). Bị thua đau, địch huy động hàng ngàn quân bao vây hòng tiêu diệt Tiểu đoàn 516 tại chiến trường Châu Thành. Với trí thông minh, lòng quả cảm, được sự giúp đỡ của Đảng bộ và nhân dân huyện Châu Thành, cán bộ chiến sĩ của Tiểu đoàn đã chiến đấu liên tục gần một tuần lễ với quân thù, diệt thêm hàng trăm tên địch, vượt vòng vây hành quân về Mỏ Cày và Giồng Trôm bảo toàn lực lượng.

Từ 1965-1967, Tiểu đoàn 516 liên tục tiến công, nổi bật là các trận diệt Tiểu đoàn 41 Biệt động quân tại xã Nhơn Thạnh (Giồng Trôm) vào ngày 18-10-1965,  chi khu Hương Mỹ (3-1967), khu phố Mỹ Lồng (tháng 10-1967).

Đợt 1 mùa xuân năm 1968, Tiểu đoàn 516 là đơn vị chủ công đánh vào thị xã Bến Tre tiêu diệt nhiều sinh lực địch, trực tiếp chiến đấu diệt 1 tiểu đoàn quân Mỹ tại khu vực cầu Gò Đàng (Phường 8, thị xã Bến Tre).

Đợt 2 xuân Mậu thân, Tiểu đoàn tiếp tục lập chiến công mới đánh phục kích diệt Trung đoàn 10, Sư đoàn 7 tại xã Hữu Định vào ngày 7-5-1968.

Đợt 3 xuân Mậu Thân, Tiểu đoàn 516 cùng với các đơn vị của tỉnh giành thắng lợi to lớn ở Giồng Trôm trong trận Gò Tranh đánh bại cuộc càn của liên quân Việt - Mỹ vào ngày 23-7-1968, diệt hàng trăm tên giặc, bắn cháy nhiều máy bay trực thăng.

Từ năm 1969 đến giữa năm 1972, đơn vị hoạt động trên khắp chiến trường Bến Tre, chiến đấu với cả quân Mỹ và quân ngụy bảo vệ vùng giải phóng.

Tháng 7-1972 đến cuối năm 1973, Tiểu đoàn 516 chiến đấu trong đội hình Trung đoàn Đồng Khởi, góp phần đánh diệt Chiến đoàn A bảo an Kiến Hòa (Bến Tre), chống địch bình định lấn chiếm sau Hiệp định Pa-ri mở mảng mở vùng.

Từ năm 1974-1975, Tiểu đoàn 516 tích cực hoạt động đánh diệt nhiều đơn vị bảo an cơ động của địch trên địa bàn, tiêu biểu là các trận diệt các đơn vị bảo an cơ động của địch như Tiểu đoàn 401 tại Châu Thành (11-1974), Tiểu đoàn 453 tại Hiệp Hưng, Ba Tri (1-1975), Tiểu đoàn 454 tại Ba Tri (3-1975), bao vây bức rút, bức hàng nhiều đồn bót cùng quân, dân toàn tỉnh thực hiện tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn tỉnh Bến Tre, góp chiến công vào sự nghiệp giải phóng dân tộc thống nhất Tổ quốc.

2. Giai đoạn 1975-2014

a. Từ 1975-1976

Thực hiện phương châm tiến công tiêu diệt và làm tan rã triệt để ngụy quân ngụy quyền ngay trên địa bàn, Ban Chỉ huy Tỉnh Đội giao cho Tiểu đoàn 516 hành quân truy quét tàn quân ngụy ở một số địa phương. Vào giữa tháng 5-1975, chấp hành mệnh lệnh của Ban Chỉ huy Tỉnh Đội, Tiểu đoàn 516 hành quân truy quét tàn quân ngụy ở Cái Mơn, huyện Chợ Lách, triệt phá các cơ sở phản động và bắt nhiều tên địch giao cho công an xử lý đem lại cuộc sống bình yên cho đồng bào vùng Công giáo xã Vĩnh Thành. Tháng 6 - 1975, Tiểu đoàn tiếp tục truy quét tàn quân ngụy tại huyện Bình Đại góp phần đáng kể ổn định tình tình an ninh chính trị của tỉnh, bảo vệ cuộc sống hoà bình cho nhân dân.

Thực hiện chỉ đạo của cấp trên, tháng 7-1975, Tiểu đoàn 516 nhận nhiệm vụ xây dựng đơn vị làm kinh tế trên địa bàn xã Thới Thuận, huyện Bình Đại. Sau 5 tháng, Tiểu đoàn 516 tạm dừng hoạt động sản xuất ở nông trường Thới Thuận chuyển về sân bay Tân Thành nhận nhiệm vụ mới.

b. Tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế Campuchia

Chấp hành chỉ đạo của cấp trên, khoảng giữa 1976, Tiểu đoàn 516 được lệnh chuyển về xây dựng căn cứ đóng doanh trại ở ấp 3, xã Sơn Đông, huyện Châu Thành (nay là TP. Bến Tre) để huấn luyện sẵn sàng chiến đấu. Tháng 10-1977, Tiểu đoàn 516 hành quân lên biên giới Tây Nam, quân số của đơn vị là 415 đồng chí. Tiểu đoàn 516 được giao nhiệm vụ chốt giữ khu vực biên giới huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang trong đội hình chiến đấu của Trung đoàn 2, Quân khu 9. Đến khoảng cuối tháng 10-1977, Tiểu đoàn lại được lệnh hành quân chốt giữ vùng biên giới Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang tiếp nối với tuyến phòng ngự của Trung đoàn 2 thuộc Quân khu 9. Sau đó, được Bộ Tư lệnh Quân khu giao cho Tiểu đoàn 516 đảm nhận nhiệm vụ thay Trung đoàn 2 giữ các chốt ở khu vực huyện Hà Tiên cho đến hết năm 1977. Cuối năm 1977, Tiểu đoàn 516 được lệnh rút quân về Bến Tre củng cố đơn vị. Ngày 4-2-1978, Bộ Tư lệnh Quân khu 9 quyết định điều động Tiểu đoàn 516 về quân khu để thành lập Sư đoàn 339 với tên mới là Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 8.

Sau khi Tiểu đoàn 516 sáp nhập về Sư đoàn 339, tháng 4-1978, tỉnh Bến Tre thành lập tiểu đoàn mới lấy phiên hiệu là Tiểu đoàn 516 B. Quân số của đơn vị khoảng 250 đồng chí được tổ chức thành 4 đại đội (3 đại đội bộ binh, 1 đại đội hỏa lực) và 1 trung đội trinh sát, 1 trung đội thông tin. Đảng bộ Tiểu đoàn có hơn 40 đảng viên và được tổ chức thành đảng bộ hai cấp gồm đảng ủy Ban Chỉ huy Tiểu đoàn và 5 chi bộ trực thuộc để lãnh đạo đơn vị. Đảng ủy Ban Chỉ huy Tiểu đoàn có 9 thành viên do đồng chí Phạm Minh Thảo làm Bí thư.

Sau hơn hai tháng huấn luyện tại đơn vị, ngày 10-6-1978, Tiểu đoàn 516 B chấp hành mệnh lệnh của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre chuyển lên tỉnh An Giang làm nhiệm vụ bảo vệ biên giới, bảo vệ khu vực từ lộ 10 đi thị xã Châu Đốc qua núi Sam đến Nhà Bàng. Đây là con đường huyết mạch từ Sở Chỉ huy cơ bản đóng tại thị xã Châu Đốc đến tiền phương Nhà Bàng. Trong thời gian chiến đấu tại lộ 10, đơn vị đã chủ động tiến công địch từ xa, bảo vệ an toàn và thông suốt tuyến đường quan trọng này.

Cuối năm 1978, tình hình biên giới Tây Nam nước ta ngày càng căng thẳng. Sáng ngày 1-1-1979, Tiểu đoàn 516 B nhận được lệnh của cấp trên làm nghĩa vụ quốc tế giúp Campuchia. Ngay trong đêm 1-1-1979, đơn vị đã tổ chức tiến công sang Campuchia, chiếm giữ khu vực ngã ba Tà Lập trên quốc lộ 2, truy quét tàn quân Pôn-pốt trên địa bàn đảm nhận.           

Tháng 3-1979, sau khi kiện toàn củng cố đơn vị, chấp hành quyết định của Bộ Tư lệnh Quân khu 9, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre đã bàn giao Tiểu đoàn 516 B về Quân khu VII với tên mới là Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 891 thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Long An.

Cũng trong thời gian này, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre thành lập Tiểu đoàn 516 C. Quân số của Tiểu đoàn khi mới thành lập là 560 đồng chí đến tháng 11 năm 1978, chấp hành mệnh lệnh của Bộ Tư lệnh Quân khu 9, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre chuyển giao Tiểu đoàn 516 C về Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Long An mang tên mới là Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 160 và sau đó nằm trong đội hình của Sư đoàn 5 thuộc Quân khu 7.

Tháng 6 năm 1979, Bộ CHQS tỉnh thành lập Tiểu đoàn 516E, quân số 720 đồng chí. Tiểu đoàn có 3 đại đội bộ binh, 1 đại đội hỏa lực cùng các trung đội thông tin, trinh sát và phục vụ trực thuộc Ban Chỉ huy Tiểu đoàn. Đảng bộ Tiểu đoàn có hơn 50 đảng viên. Cuối năm 1979, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh điều 2 đại đội đi làm nghĩa vụ quốc tế ở chiến trường Campuchia bổ sung cho các tiểu đoàn 179, 279, 979. Bộ phận còn lại được bổ sung quân số tiếp tục đóng quân tại ấp 3, xã Sơn Đông và vẫn mang tên là Tiểu đoàn 516 E với chức năng cơ động thường trực sẵn sàng chiến đấu của tỉnh Bến Tre.      

Tóm lại: Trong giai đoạn từ năm 1979 đến năm 1989, lực lượng vũ trang địa phương của tỉnh Bến Tre ngoài các Tiểu đoàn 516, 516B, 516 C, 263; còn có nhiều tiểu đoàn được thành lập và tham gia làm nghĩa vụ quốc tế ở Campuchia như : 179, 279, 479, 679, 779, 879, 979. Tại tỉnh nhà do yêu cầu xây dựng lực lượng vũ trang địa phương, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre thành lập các Tiểu đoàn 516E, Tiểu đoàn 682, Tiểu đoàn 690.

c. Khôi phục đơn vị anh hùng

Thể theo nguyện vọng của cán bộ, chiến sĩ, quân và dân tỉnh nhà, đồng thời kế thừa và phát huy truyền thống quyết chiến quyết thắng của Tiểu đoàn 516 trong kháng chiến chống Mỹ, xây dựng lực lượng vũ trang địa phương vững mạnh toàn diện, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Đảng ủy Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bến Tre đề nghị Bộ Tư Lệnh Quân khu 9 chấp thuận cho đổi tên Tiểu đoàn 690 thành Tiểu đoàn 516 trong dịp kỉ niệm 31 năm thành lập Tiểu đoàn 516 anh hùng (ngày 20-02-1995). Đây là niềm vui chung của toàn thể đảng bộ, lực lượng vũ trang và nhân dân Bến Tre. Đặc biệt đối với cán bộ chiến sĩ của Tiểu đoàn 516 còn là niềm vinh dự tự hào vô cùng to lớn và trách nhiệm hết sức nặng nề trong việc giữ gìn, phát huy truyền thống tốt đẹp của một đơn vị anh hùng,

d. Xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc (1995-2014).

Năm 1995, sau khi khôi phục lại, Tiểu đoàn 516 đi vào xây dựng đơn vị chính quy, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Đảng bộ Tiểu đoàn có bốn chi bộ và Đảng ủy Ban Chỉ huy Tiểu đoàn. Về biên chế tổ chức đơn vị có ba đại đội bộ binh và các trung đội hỏa lực, trung đội phục vụ trực thuộc Ban Chỉ huy Tiểu đoàn. Công tác huấn luyện diễn tập sẵn sàng chiến đấu của đơn vị được quan tâm đúng mức. Thực hiện chỉ lệnh của cấp trên, hàng năm Đảng ủy Ban Chỉ huy Tiểu đoàn xây dựng kế hoạch và tổ chức huấn luyện theo chương trình thống nhất của Bộ Quốc phòng. Sau các đợt huấn luyện, Ban Chỉ huy Tiểu đoàn thực hành diễn tập thường niên có bắn đạn thật cấp trung đội, đại đội và tham gia hội thao cấp tỉnh đạt kết quả khá tốt. Trình độ, năng lực chỉ huy của cán bộ và chiến sĩ ngày càng được nâng cao. Đặc biệt nhiều năm liền tổ chức diễn tập xoay vòng tổng hợp, đơn vị đều đạt loại giỏi.

Thực hiện nghị quyết và chỉ thị của cấp trên về công tác dân vận, từ 1995 đến nay, Tiểu đoàn 516 tích cực tham gia công tác vận động quần chúng. Cụ thể đơn vị tổ chức hành quân dã ngoại và làm công tác vận động quần chúng ở 37 xã vùng sâu vùng xa, vùng căn cứ kháng chiến, cùng với các địa phương thực hiện nhiều công tác có ý nghĩa thiết thực như xây dựng các công trình phúc lợi (nâng cấp hơn 100 km đường nông thôn, đắp đê ngăn mặn và nâng cấp sân trường học khoảng 30.000m3 đất, sửa chữa bắc mới 80 cây cầu các loại với 10.000 ngày công, tổ chức huấn luyện 5.000 lượt lực lượng dự bị động viên và dân quân tự vệ, tổ chức 350 cuộc tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước với 15.000 lượt quần chúng tham gia). Với tinh thần “uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây”, “lá lành đùm lá rách” góp phần đền ơn đáp nghĩa và thực hiện xóa đói giảm nghèo. Đơn vị đã trích quỹ sản xuất và tự nguyện quyên góp giúp đỡ 450 hộ diện chính sách, xây dựng 3 ngôi nhà tình nghĩa cho gia đình liệt sĩ của Tiểu đoàn, xây dựng 30 ngôi nhà tình thương.

Trải qua 50 năm, xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Tiểu đoàn 516 luôn giữ vững truyền thống đơn vị anh hùng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của Đảng bộ và nhân dân Bến Tre giao phó. Từ những ngày đầu mới thành lập, đơn vị đã nêu cao truyền thống Đồng Khởi vượt qua khó khăn thử thách chiến đấu kiên cường với những chiến thắng oanh liệt làm cho kẻ thù khiếp sợ. Sau hòa bình, năm 1977 Tiểu đoàn 516 lại lên đường ra trận chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc và sau đó làm nghĩa vụ quốc tế Campuchia. Trong quá trình chiến đấu và trưởng thành, Tiểu đoàn đã chịu biết bao thăng trầm. Nhưng với bản chất truyền thống, Tiểu đoàn luôn vượt khó vươn lên với tinh thần quyết chiến, quyết thắng, góp phần rạng rỡ danh hiệu “Anh dũng Đồng khởi, thắng Mỹ diệt ngụy”!

Từ năm 1979, dù chiến đấu trong đội hình của các đơn vị cấp trên, nhưng với phẩm chất của Tiểu đoàn 516 anh hùng, những cán bộ chiến sĩ ấy vẫn luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Khi được khôi phục phiên hiệu vào năm 1995, Tiểu đoàn 516 phát huy truyền thống đơn vị anh hùng, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện góp phần quan trọng cùng lực lượng vũ trang Bến Tre hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xứng đáng là “bộ đội Cụ Hồ” của quê hương Đồng Khởi anh hùng.

Qua 50 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Tiểu đoàn 516 anh hùng, được đúc kết bằng những bài học vô cùng quí báu như sau:

1. Giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng vũ trang, thường xuyên coi trọng công tác Đảng, công tác chính trị; trong đó công tác chính trị tư tưởng là khâu then chốt.

2. Dựa vào dân và luôn được nhân dân tin, yêu và sự che chở đùm bọc nuôi dưỡng của dân.

3. Luôn biết khắc phục mọi khó khăn, vừa xây dựng vừa chiến đấu phát triển.

4. Tự lực, tự cường nắm vững phương châm lấy ít địch nhiều, dựa vào địa hình quen thuộc, chọn thời điểm tốt, thời cơ thuận lợi nhất để giành thắng lợi.

5. Đoàn kết nội bộ, trên dưới một lòng luôn với tinh thần quyết chiến quyết thắng.